İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) mezunu Şehir Planlayıcısı ve Bilirkişi Yüksek Mimar Cemil Coşkun Budak, Zeytinburnu Gündem’e verdiği röportajda, İstanbul ve özellikle Zeytinburnu’ndaki kentsel dönüşüm süreçlerini sert bir dille eleştirdi. Budak, mevcut uygulamaların bilimsel temelden yoksun olduğunu, “kentsel dönüşüm” yerine “binayı yenileme” odaklı bir yaklaşımın ilçeyi 30-40 yıl geriye götüreceğini savundu. İşte röportajdan öne çıkan başlıklar:
Zeytinburnu Gündem, Adem Karabayır/ Özel Haber
Kentsel Dönüşüm mü, Bina Yenileme mi?
Gazeteci Adem Karabayır’ın “İstanbul’daki kentsel dönüşüm çalışmalarını nasıl değerlendiriyorsunuz?” sorusuna Budak, çarpıcı bir yanıt verdi:
“Yapılanlar kentsel dönüşüm değil, bina yenileme. Bu, geleceğimizi 30-40 yıl ertelemek demek. Dönüşümler ada bazlı, büyük ölçekli ve bilimsel verilere dayalı olmalı. Zeytinburnu’nda altyapı ve planlama odaklı projeler göremiyoruz. Bina bazlı çözümler, ilave katlar ve hızlı inşaatlar kısa vadeli çözümler sunuyor, ancak şehrin geleceğine hançer vuruyor.”
Budak, kentsel dönüşümün Zeytinburnu’nda plansız bir şekilde ilerlediğini, bu durumun ilçenin potansiyelini heba ettiğini vurguladı.
Zeytinburnu’na Şehircilikte Sıfır Puan
Karabayır’ın “Zeytinburnu’na şehircilik açısından 10 üzerinden kaç puan verirsiniz?” sorusu üzerine Budak, ilçenin durumunu sert bir şekilde özetledi:
“Şehircilik ve kentsel dönüşüm açısından Zeytinburnu hiçbir geçer not alamaz. Yapılaşmada belki 8 puan verilebilir, çünkü ilçede 800’den fazla ruhsatlı inşaat var. Ancak otopark, yeşil alan ve yaşanabilir kaldırımlar gibi temel ihtiyaçlar tamamen göz ardı ediliyor. Örneğin, 1200 metrekarelik bir arsada otoparksız bina yapılıyor. Bu, çağdaş bir yapı değil. Belediye, bu tür uygulamalara izin vererek suça ortak oluyor.”
Budak, otopark sorununun ilçede ciddi bir krize dönüşebileceği uyarısında bulundu: “İleride insanlar otopark yüzünden birbirine girebilir. Zeytinburnu’nun meydanları, sembol yapıları ya da yaşanabilir alanları yok. Bu eksiklikler için hiçbir çözüm üretilmiyor.”
Yerel Yönetim Nerede?
Budak, Zeytinburnu Belediyesi’nin kentsel dönüşüm süreçlerinde yeterince aktif olmadığını belirtti: “Yerel yönetimler, bilimsel verilere dayalı, şehircilik kriterlerine uygun çalışmalı. Gaziosmanpaşa, Bağcılar ve Esenler gibi ilçelerde belediyeler projelere ciddi destek veriyor. Ancak Zeytinburnu’nda karar vericiler ilçeye yabancı. Zeytinburnu halkı, planlama süreçlerine dahil edilmiyor; projeler dışarıdan dayatılıyor.”
Budak, belediyelerin sürece liderlik etmesi gerektiğini vurguladı: “Belediye, ‘Başınızın çaresine bakın’ diyor. Oysa Bağcılar’da 22 bin, Esenler’de 30-40 bin konut ada bazlı dönüştü. Belediyeler planlama yapmalı, müteahhitlerle görüşmeli ve süreci yönetmeli.”
Vatandaş Mağdur: Sözleşmelere Dikkat!
Kentsel dönüşümde vatandaşların yaşadığı mağduriyetlere dikkat çeken Budak, noterlerdeki sözleşmelerin denetlenmediğini belirtti: “Vatandaşlar, noterlerde değişen sözleşmelerle mağdur oluyor. ‘Saldım çayıra, Mevla’m kayıra’ mantığıyla imza atılıyor. İnsanlar neye imza attığını bilmiyor.”
Zeytinburnu’nda ada bazlı projeler için vatandaşlara rehberlik yaptıklarını ifade eden Budak, “Bağcılar’daki Başak A.Ş., TOKİ ve Kiptaş’ın kullandığı sözleşme modellerini örnek alarak vatandaşlara öneriler sunuyoruz. 30’dan fazla WhatsApp grubunda bu modelleri paylaşıyoruz. Vatandaşlar, noter onayı almadan ve ön protokoller tamamlanmadan evlerini terk etmemeli,” dedi.
Budak, ön protokollerin bağlayıcılığına da vurgu yaptı: “Seyitnizam Mahallesi’nde %51 imza toplandı, ama proje 7 yıl ilerlemedi. İnsanlar mağdur oldu. Ön sözleşmeler detaylı ve noter sözleşmesiyle uyumlu olmalı. Vatandaşlar noterlere güvenmemeli; son anda değiştirilen sözleşmelerle kandırılıyorlar.”
Uzman Eksikliği ve Plansızlığın Bedeli
Budak, kentsel dönüşüm süreçlerinde uzman eksikliğine dikkat çekti: “Zeytinburnu’nda plan tadilatlarına deneyimsiz kişiler imza atıyor. İşin ehline teslim edilmesi lazım, ama bu Türkiye’de zor. Meslek etiğine uygun çalışılmalı, ancak belediyelerde deneyimsiz kişilere planlama yaptırılıyor.”
Vatandaşlara Altın Tavsiyeler
Budak, kentsel dönüşüm sürecinde vatandaşlara şu önerilerde bulundu:
- Sözleşmelere Dikkat Edin: Ön protokoller noter sözleşmesiyle uyumlu olmalı. Noterlerde değişen sözleşmelere karşı uyanık olun.
- Ada Bazlı Dönüşümü Hedefleyin: Bireysel bina yenileme yerine ada bazlı projeler tercih edilmeli.
- Uzmanlarla Çalışın: Bilirkişi ve deneyimli mimarlara danışılmalı.
- Belediyeden Destek Talep Edin: Belediyeler sürece dahil edilmeli; vatandaşlar yalnız bırakılmamalı.
Zeytinburnu’nun Geleceği Tehlikede
Zeytinburnu’nun kentsel dönüşüm serüveni, Budak’ın ifadeleriyle hem umut hem de endişe barındırıyor. Plansız yapılaşma, otopark ve yeşil alan eksikliği, ilçenin geleceğini tehdit ediyor. Budak’ın çağrısı açık: “Şehircilikte planlama ve uzmanlık şart. Aksi takdirde, Zeytinburnu 30 yıl sonra aynı sorunlarla yüzleşecek.”
